نورالسّلام

خبرگزاری شبستان: وقتی امری حق باشد، وظیفه پیگیری در پی آن می‌آید. اما استیفای حق شرایطی می‌خواهد این طور نیست در هر شرایطی بتوان حق را مطالبه کرد.

 یکی از مسائلی که در خصوص خلافت حضرت علی (ع) مطرح می شود، این است که آیا حکومت حق حضرت (ع) بود یا وظیفه ایشان؛ اگر حق بود چرا آن حضرت (ع) اقدام به احقاق آن نکردند و اگر وظیفه بود، چرا آن را به هر وسیله ای به جا نیاوردند؟
برای پاسخ به این شبهه با دو کارشناس به گفتگو نشسته ایم که در ذیل می آید:
حجت الاسلام مهدی جدی در پاسخ به این شبهه گفت: حکومت هم حق ایشان بود و هم وظیفه؛ وقتی امری حق باشد، وظیفه پیگیری در پی آن می آید. اما استیفای حق شرایطی می خواهد این طور نیست در هر شرایطی بتوان حق را مطالبه کرد؛ مانند بحث ولایت فقیه که پیش از حرکت امام (ره) مطرح بود اما چون شرایط و اقبال مردم نبود و جامعه هنوز به آن بلوغ فکری در این زمینه نرسیده بود، کسی اقدامی نمی کرد تا اینکه در زمان مشروطه بتدریج این زمینه ایجاد شد و پس از آن امام (ره) وارد صحنه شدند و مردم را راهنمایی کردند.
این کارشناس کلام امامیه ادامه داد: بنابراین هنگام رحلت پیامبر (ص) هنوز چند سالی از ظهور اسلام و شکلگیری حکومت تازه پا و نوظهور نگذشته بود و از طرفی خطر روم، ایران و یهودیان داخلی اسلام را تهدید می کرد؛ لذا اگر حضرت امیر (ع) به صورت مسالمت آمیز به دنبال احقاق حق یا انجام وظیفه خود بودند، مخالفان نمی پذیرفتند و ایشان تنها با اقدام نظامی می توانستند به این هدف دست یابند که با موارد یاد شده اقدام نظامی به صلاح نبوده و اختلافات داخلی موجب سوء استفاده دشمن می شد و تا جایی پیش می رفت که آن حدی هم از اسلام باقی مانده بود، از میان می رفت.
وی تاکید کرد: اما باز هم حضرت (ع) ساکت و خاموش ننشسته و دست به اقدامی فرهنگی زدند به این صورت که حضرت زهرا(س) را به در خانه مهاجر و انصار می فرستادند و جریان غدیر را برای پذیرش بیعت، یادآوری می کردند.
حجت الاسلام جدی افزود: از سوی دیگر باید دانست حکومت اسلامی با جبر و زور برپا نمی شود و قوام و مشروعیت نمی یابد و یکی از شرایط حداقلی برای تشکیل و اداره حکومت اسلامی، مقبولیت مردمی است. اسلام بر دل ها حکومت می کند و میانه ای با حکومت زور و شمشیر ندارد.
این کارشناس کلام و الهیات خاطرنشان کرد: بنابراین وقتی پذیرش اصل اسلام اجباری نیست و اختیاری است به طریق اولی حکومت هم باید پذیرش آن با اقبال عمومی روبه رو باشد؛ لذا در آن شرایط نه اقدام نظامی به صلاح بود نه مقبولیتی بود که حضرت استیفای حق کنند.
این گزارش می افزاید: محمدصادق کوشکی، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران، مدرس علوم سیاسی و کارشناس فرهنگی نیز در این باره گفت: حاکمیت اسلامی و تصدی آن برای ایشان وظیفه بود که این امر شروطی داشت که اگر محقق می شد، وظیفه ایشان تعیّن پیدا می کرد و گرنه وظیفه ای بر عهده ایشان نبود.

وی تاکید کرد: به طور مثال حج اصالتا بر همه مسلمانان واجب است اما انجام آن مشروط به اموری همچون استطاعت است و گرنه حج از عهده فرد ساقط است. بنابراین پس از رحلت پیامبر (ص) جامعه اسلامی حاضر به پذیرش ولایت حضرت علی (ع) نشد و تا زمانی که این شرط (پذیرش جامعه) محقق نمی شد، تصدی حکومت از عهده ایشان خارج بود.

منبع: الوعدالسادق