نورالسّلام

به گزارش واحد خبر پایگاه معارف قرآن به نقل از فارس، حجت‌الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن در بخش‌هایی از کتاب «بررسی اختصاصات پیامبر خاتم(ص) از نگاه قرآن» به بیان ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی پیامبر اعظم(ص) پرداخته است که گزیده‌ای از آن در ذیل می‌آید: 

یکی از فضلیت‌های پیامبر اکرم (ص) این است که خداوند از تمام پیامبران پیشین پیمان گرفته است که نبوت آن حضرت را تصدیق کنند. همچنین انبیای پیشین باید از امت‌های خود بر تصدیق پیامبر خاتم (ص) پیمان بگیرند: 

«وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّیْنَ لَمَا آتَیْتُکُم مِّن کِتَابٍ وَحِکْمَةٍ ثُمَّ جَاءکُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِکُمْ إِصْرِی قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَکُم مِّنَ الشَّاهِدِینَ، فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» 

و [یاد کن] هنگامى را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هر گاه به شما کتاب و حکمتى دادم سپس شما را فرستاده‏اى آمد که آنچه را با شماست تصدیق کرد البته به او ایمان بیاورید و حتما یاریش کنید آنگاه فرمود: آیا اقرار کردید و در این باره پیمانم را پذیرفتید گفتند: آرى اقرار کردیم، فرمود: پس گواه باشید و من با شما از گواهانم پس کسی که بعد از این (پیمان محکم)، روی گرداند، فاسق است. 

در این آیات، نخست خداوند از انبیا پیمان گرفته است که به رسالت پیامبر خاتم (ص) گواهی دهند، به او ایمان آورده و یاری‌اش رسانند. معنای یاری آنان که متقدم بر پیامبر خاتم (ص) هستند، درخواست پیروی امت‌هایشان، از پیامبر خاتم(ص) است، و البته خود آنان نیز اگر آن حضرت را درک می‌کردند، مانند امت‌هایشان موظف به اطاعت از پیامبر خاتم (ص) بودند. 

سپس با جمله «أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِکُمْ إِصْرِی»، پیامبران را به اقرار و گرفتن پیمان از امت‌هایشان مأمور کرده است. 

براساس یاد شده آنان اقرار کردند و خداوند، خود پیامبران را شاهد بر آن میثاق قرار داده است: 

«قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَکُم مِّنَ الشَّاهِدِینَ» 

فخر رازی از علی (ع) نقل می‌کند که خداوند آدم و دیگر انبیا را آفرید و از آنان پیمان گرفت که هر گاه پیامبر خاتم (ص) برانگیخته شد، به او ایمان آورند و یاری‌اش رسانند. 

باید توجه داشت که آیه «فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»، شامل انبیای الهی نمی‌شود و تنها مربوط به امت‌های آنان است، زیرا آیه یاد شده در مقام بیان این است که هر یک از امت‌های انبیای گذشته اگر از تصدیق به رسالت پیامبر خاتم (ص) اعراض کنند، فاسق خواهند شد؛ چنانکه طبرسی در این باره می‌گوید: 

مراد از فسق در آیه یاد شده، فاحش‌ترین مرتبه خروج از امر خداوند، یعنی کفر است که به سبب تفض عهد الهی، با همه تأکید آن، رخ می‌دهد. 

بدیهی است آیه یاد شده نمی‌‌تواند شامل انبیای الهی باشد، زیرا آنان به دلیل عصمت هیچ‌گاه مرتکب فسق نمی‌شوند، به عهد خود خیانت نکرده و از پیمان الهی اعراض نمی‌کنند، زیرا آیات، پیامبران را از هرگونه خیانت مبرّا دانسته است: «وَمَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَغُلَّ ...»، گمان کردید ممکن است پیامبر به شما خیانت کند؟ (در حالی که) ممکن نیست هیچ پیامبری خیانت کند ... .

افزون بر آن بر اساس صریح برخی از آیات قرآن،‌ انبیای الهی از هرگونه شرک و کفر مبرّا هستند: 

«مَا کَانَ لَنَا أَن نُّشْرِکَ بِاللّهِ مِن شَیْءٍ ...»؛ 
برای ما شایسته نبود چیزی را همتای خدا قرار دهیم ... . 

در برخی دیگر از آیات وقوع شرک را از انبیای الهی ممتنع دانسته است: 

«وَلَوْ أَشْرَکُواْ لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا کَانُواْ یَعْمَلُونَ»؛ 
و اگر آنان شرک بورزند، اعمالی (نیک) را که انجام داده‌اند نابود می‌شود. وجه امتناع این است که در آیه یاد شده به جای کلمه «إن» کلمه «لو» به کار رفته که ما بعد آن، امتناع وقوعی دارد. 

از این آیات استفاده نمی‌شود که چون انبیا هیچ‌گاه مرتکب، فسق، شرک و خیانت نمی‌شوند، آیه 82 سوره آل عمران، شامل انبیای الهی نمی‌شود و در حقیقت از آنان انصراف دارد. 

ممکن است بتوان گفت که آیه دوم «فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» شامل انبیای الهی نیز می‌شود. بدین صورت که حکم فسق در آیه، به شرط اعراض از پیمان الهی تعلیق شده است و اثبات حکم معلق به شرط، برای انبیا و امت‌های آنان منعی ندارد، هرچند انبیا به دلیل عصمت، هیچ‌گاه خیانت نکرده و شرط حکم از جانب آنان محقق نمی‌شود. روشن است که حکم معلق به شرط، بدون تحقق شرط، موضوع خود را معین و محقق نمی‌کند.

منبع: مرکز فرهنگ و معارف قرآمن